Professionele ruimte en vertrouwen als basis voor Vernieuwend verantwoorden
Zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg hebben de handen ineen geslagen om de verantwoording van zorg te vereenvoudigen en aan te laten sluiten bij de praktijk. Zij zien dat de verantwoording eenvoudiger, doelmatiger en efficiënter kan én vooral moet. Verantwoorden is namelijk laten zien wat je doet, hoe je leert en daarover de dialoog voert. Dat vraagt om een andere manier van kijken, denken en doen. Een manier die de zorg ontregelt, zodat mensen weer kunnen werken vanuit de bedoeling.
“Ruimte en vertrouwen leiden tot meer werkplezier, kwaliteit voor cliënten, verantwoording over kwaliteit en lagere administratieve lasten”
Sinds 2019 werken vijf zorginstellingen in de gehandicaptenzorg – Abrona, Esdégé-Reigersdaal, Estinea, Ipse de Bruggen en de JP van den Bent stichting – samen met het ministerie van VWS, de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA), zorgkantoren en Zorginstituut Nederland in het experiment Vernieuwend verantwoorden. Recent sloten een aantal organisaties bij de beweging aan. Met elkaar willen we de verantwoording ‘ontregelen’, werken vanuit professionele ruimte en vertrouwen in plaats vanuit regels, richtlijnen en protocollen.
Ruimte en vertrouwen
Arnoud Aikema, lid van de Raad van Bestuur van Esdégé-Reigersdaal, vertelt daarover: “Medewerkers krijgen bij ons de professionele ruimte om keuzes in de ondersteuning van cliënten te maken. In die ruimte nemen ze verantwoordelijkheid voor hun handelen dat leidt tot kwaliteit van leven van cliënten. Dat betekent dat medewerkers aanspreekbaar zijn op hun handelen en dat we verwachten dat ze eigenaarschap laten zien. Daarbij gaan we uit van hun professionaliteit en leervermogen. Reflectie en verantwoorden is daarbij belangrijk: met elkaar in gesprek gaan, dilemma’s delen en kwetsbaar durven zijn. Deze ruimte en dit vertrouwen leiden tot meer werkplezier, kwaliteit voor cliënten, verantwoording over kwaliteit in plaats van over geld en lagere administratieve lasten.”
Leren in dialoog
Voor deelnemers aan het experiment Vernieuwend verantwoorden is verantwoording: laten zien wat je doet, hoe je leert en daarover met elkaar de dialoog voeren. Nu is verantwoording vaak gevat in regels, richtlijnen en protocollen. Daarmee verschuift de daadwerkelijke bedoeling van het werk naar de achtergrond, namelijk de best mogelijke zorg en ondersteuning bieden aan mensen met een beperking. De kwaliteit van werk wordt zichtbaar in de dynamiek tussen cliënten en medewerkers en hoe zij dit beiden ervaren. Dát is het meest waardevolle kwaliteitsinstrument. De basis in het experiment is dan ook: interne sturing is externe verantwoording.
Geen extra administratieve lasten
Dat zijn mooie woorden, maar wat houdt dat in de praktijk nu eigenlijk in? Tanja Scholten, bestuurder van de JP van den Bent stichting, legt uit: “Verantwoorden vanuit ‘interne sturing is externe verantwoording’ betekent een manier van verantwoorden die aansluit bij je eigen werkprocessen. Concreet heeft dat tot gevolg: geen extra administratieve lasten en verantwoorden om het verantwoorden. Het experiment heeft ons als resultaat opgeleverd dat door het aansluiten bij de dagelijkse werkwijze van de JP en integraal te kijken, verantwoorden bijdraagt aan het leren en ontwikkelen van de organisatie. Zicht op de JP – ons integraal verantwoordingsdocument – gebruiken we om te leren, op team- én op organisatieniveau en samen met onze stakeholders. Daarnaast heeft Vernieuwend verantwoorden geresulteerd in het gesprek voeren met álle stakeholders, waarbij inmiddels iedereen de noodzaak is gaan voelen om het anders te doen. Het is een meer gezamenlijke opdracht geworden.” In de afgelopen periode hebben de organisaties ook de eigen interne sturing nog eens kritisch tegen het licht gehouden.
NZa past protocol aan
In die gezamenlijkheid worden concrete stappen gezet. Zo werkt de NZa aan een verandering in regelgeving en het controleprotocol per 2023 en 2024. Het gaat dan om verantwoorden van geleverde zorg op concernniveau en het borgen van de interne controle ín de organisatie en niet bij een bepaalde functionaris. Deze aanpassingen gelden voor de gehele sector Wlz en vereenvoudigen dus direct de jaarlijkse verantwoording. De deelnemende zorginstellingen zijn blij met de ruimte die de NZa biedt om te experimenteren en vooral dat er in gezamenlijkheid gekeken wordt welke aanpassingen structureel gemaakt kunnen worden voor de gehele sector. Door de positieve resultaten van het experiment tot nu toe onderzoekt het ministerie van VWS of en op welke manier het experiment verlengd kan worden. De deelnemende zorginstellingen hebben gevraagd om een verbreding, waar niet alleen gekeken wordt naar vereenvoudigingen in de Wlz, maar ook in het sociaal domein en naar verbreding op thema’s die verantwoordingslasten met zich meebrengen voor het primaire proces. Vooral daar valt voor medewerkers in de gehandicaptenzorg veel winst te halen.
Gedeeld fundament
“Iedereen voelt de noodzaak om verantwoorden anders te doen”
De deelnemende zorginstellingen worden in het experiment begeleid door KPMG. In samenspraak ontwikkelden ze het proces van Vernieuwend verantwoorden en een gedeeld fundament met daarin de uitgangspunten voor Vernieuwend verantwoorden. Ruimte voor en vertrouwen in de professional zijn daarin onontbeerlijk. Belangrijke waarden die hun weg vinden in de dagelijkse werkpraktijk bij de deelnemende organisaties zijn aanspreekbaarheid, eigenaarschap, leervermogen, professionaliteit, transparantie en vertrouwen. De manier waarop kwaliteit vervolgens inzichtelijk gemaakt wordt, verschilt per organisatie. In die verantwoording staat de mens altijd centraal. Want ieder mens heeft eigen wensen, verlangens en ideeën. Dáárbij aansluiten is passende ondersteuning en kwaliteit bieden. Daar leer je van en dat maakt dat je blijft verbeteren, als mens én als organisatie.
Meer organisaties sluiten zich aan
Naast de vijf zorginstellingen die in 2019 startten met Vernieuwend verantwoorden hebben inmiddels meer zorginstelling zich aangesloten, omdat ze in dit gedachtengoed geloven en het ook toepassen. Onder meer Aveleijn, Elver, Humanitas DMH, de Raphaëlstichting en Sherpa denken en doen inmiddels mee. Humanitas DMH werkt sinds 2021 binnen het interne programma Lerend Verantwoorden aan het verbeteren van de kwaliteitsmonitoring en het vergroten van het leervermogen in de organisatie. Het credo is: kwaliteitsinformatie is leerinformatie is verantwoordingsinformatie. “Humanitas DMH is Vernieuwend verantwoorden ingestapt met de ambitie om Vernieuwend verantwoorden te verrijken met praktijkvoorbeelden uit ons interne programma Lerend Verantwoorden én met de ambitie om op systeemniveau meer ruimte te kunnen creëren om interne sturing en externe verantwoording beter op elkaar te laten aansluiten.” Aldus programmamanager Jeffrey van den Berg.
Meer weten over Vernieuwend verantwoorden of nieuwsgierig geworden?
- Lees meer over wat Vernieuwend Verantwoorden voor de zorginstellingen betekent.
- Lees meer over hoe de deelnemende zorginstellingen het ervaren.
- Wil je meer informatie over het experiment Vernieuwend Verantwoorden? Neem dan contact op met Marijke Ploegman van KPMG | 06 - 4674 8697 | Ploegman.Marijke@kpmg.nl of met een van de deelnemende instellingen (via Marijke Ploegman).